Wykonanie przez rząd uchwalonego budżetu władza ustawodawcza poddaje kontroli, mającej na celu niedopuszczanie do uchybień władzy wykonawczej w trakcie jego realizacji, zwłaszcza jeśli chodzi o przestrzeganie limitów wydatków i przeznaczanie ich na właściwe cele. Funkcja kontrolna władzy ustawodawczej polega na rozpatrzeniu sprawozdania rządu z wykonania budżetu i udzieleniu mu absolutorium lub — w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości — na wyciągnięciu w stosunku do rządu lub odpowiednich jego członków przewidzianych prawem konsekwencji politycznych lub karnych. Aby ułatwić władzy ustawodawczej sprawowanie tej kontroli, wypracowano w praktyce pewne zasady, które powinien spełniać budżet. Zalicza się do nich zasady: jedności, kompletności, jawności i specjalizacji oraz zasadę rocznego okresu budżetowego. Zasady te, o charakterze techniczno-organizacyjnym, wynikały z podstawowej zasady materialnej postulującej równowagą budżetową, tzn. pełne pokrycie wydatków dochodami z wykluczeniem zaciągania długów na ich finansowanie. Zasada ta zrodziła się, z jednej strony, ze sprzeciwu wobec tradycyjnej rozrzutności.