W warunkach konkurencji typu monopolistycznego rynek jest opanowany przez niewielką liczbę dużych przedsiębiorstw wytwarzających towary o podobnych wartościach użytkowych, ale różniących się między sobą pod względem jakości lub cech zewnętrznych, chronionych niekiedy przed naśladownictwem przez znaki firmowe, a w konsekwencji również pod względem cen. Ponieważ zwyżka ceny w tych warunkach nie eliminuje przedsiębiorstwa z rynku, lecz tylko zmniejsza zbyt jego produktów, zniżka zaś powoduje rozszerzenie zbytu, ale tylko w pewnych granicach, przedsiębiorstwa mają pewną swobodę manipulowania cenami swoich produktów i, korzystając z tego, wyznaczają takie ceny, jakie pozwalają na osiągnięcie maksymalnego zysku. Zakres swobody takiego manipulowania ceną zależy od siły monopolu przedsiębiorstwa, określonej przez wielkość jego udziału w rynku danego produktu. W konsekwencji ceny przewyższają koszty krańcowe, pokrywając nie tylko koszty zmienne i stałe, ale również zysk monopolistyczny, a przedsiębiorstwa z reguły nie wykorzystują w pełni swoich zdolności wytwórczych, co wcale nie stoi na przeszkodzie temu, że ich stopy zysku są znacznie wyższe od średnich stóp zysku z okresu wolnej konkurencji.