Włodzimierz Lenin przeprowadził teoretyczną analizę kapitalizmu monopolistycznego i wskazał na piąć najważniejszych jego cech, które ukształtowały się na przełomie dwu stuleci. Były to: ,,1) koncentracja produkcji i kapitału, posunięta do tak wysokiego stopnia rozwoju, że stworzyła monopole odgrywające rolę decydującą w życiu gospodarczym: 2) zlanie się kapitału bankowego z przemysłowym i stworzenie na gruncie tego «kapitału finansowego oligarchii finansowej: 3) wywóz kapitału w odróżnieniu od wywozu towarów nabiera szczególnie ważnego znaczenia: 4) tworzą się międzynarodowe monopolistyczne związki kapitalistów, dzielące świat i 5) zakończył się terytorialny podział kuli ziemskiej przez największe mocarstwa kapitalistyczne”. Proces przechodzenia od kapitalizmu wolnokonkurencyjnego do imperializmu trwał oczywiście dość długo. Stwierdzenie, że na początku XX w. świat wkroczył w okres kapitalizmu monopolistycznego, ma więc do pewnego stopnia charakter umowny i oznacza tylko tyle, że w tym właśnie czasie wskazane przez Lenina zjawiska decydowały już o charakterze gospodarki światowej: pojawiły się one jednakże wcześniej.